تعیین حساس ترین مرحله رشد گندم (triticum aestivum) به تنش شوری و شناسایی ارقام کمتر حساس به کمک برخی خصوصیات فیزیولوژیک گیاهچه

به منظور بررسی تاثیر غلظت های نمک nacl، در دوره های مختلف رشد بر کاهش عملکرد و اجزای آن در گیاه گندم و همچنین تعیین مناسب ترین صفات فیزیولوژیکی که بتوانند برآورد مناسبی از کاهش عملکرد ناشی از تنش شوری به دست دهند، آزمایشی در سال های زراعی 89-87 در گلخانه دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید چمران اهواز انجام شد. در اولین آزمایش ، 10 دوره رشد شامل: کاشت تا جوانه زنی ، کاشت تا پنجه زنی ، کاشت تا ساقه رفتن، کاشت تا رسیدگی، جوانه زنی تا پنجه زنی، جوانه زنی تا ساقه رفتن، جوانه زنی تا رسیدگی، پنجه زنی تا ساقه رفتن، پنجه زنی تا رسیدگی و ساقه رفتن تا رسیدگی همراه با 3 سطح شوری ( 8 ، 12 16 دسی زیمنس بر متر ) و یک سطح شاهد بر روی 4 رقم گندم فونگ، استار، چمران و خارچیا در قالب طرح اسپلیت فاکتوریل با سه تکرار به صورت گلدانی انجام شد. در این آزمایش وزن خشک اندام هوایی و ریشه، عملکرد و اجزا عملکرد در تیمارهای مختلف اعمال تنش، مورد بررسی قرار گرفت و حساس ترین دوره رشدی به تنش شوری در مرحله رویشی تعیین گردید. بر اساس نتایج به دست آمده ، شوری از جوانه زنی تا ساقه رفتن بیشترین تاثیر در کاهش عملکرد را نشان داد و شوری 8 دسی زیمنس بر متر اثر معنی داری در مقایسه با شاهد در کاهش عملکرد دانه نشان نداد. بیشترین کاهش عملکرد دانه در رقم استار و پس از آن به ترتیب چمران، فونگ و خارچیا مشاهده شد. آزمایش دوم در قالب طرح فاکتوریل هر چهار رقم گندم تحت تنش شوری از جوانه زنی تا ساقه رفتن قرار گرفتند و تعدادی از صفات فیزیولوژیک در آنها اندازه گیری شد . بر اساس نتایج به دست آمده، مقادیر یون های na+ ، cl- اندام هوایی، ریشه و برگ در همه ارقام با افزایش شوری، افزایش و مقدار یون k+ کاهش نشان داد . فعالیت فتوسنتز، تعرق و هدایت روزنه ای هم تحت تاثیر تنش شوری قرار گرفت و به طور معنی داری کاهش نشان داد. نتایج فلورسانس کلروفیل (?psii و fv/fm) به جز در رقم استار کاهش معنی داری نشان نداد .خاموشی فتوشیمیایی (qp) و خاموشی غیر فتوشیمیایی ( npq) در بالاترین سطح شوری در همه ارقام نسبت به شاهد به ترتیب کاهش و افزایش نشان داد. با اندازه گیری نفوذپذیری غشا، بیشترین نفوذپذیری در بالاترین سطح شوری را در رقم استار و پس از چمران به دست آمد. نتایج محتوی نسبی آب برگ پرچم ( rwc) و روابط آبی بیانگر آن بود که افزایش غلظت نمک منجر به منفی تر شدن پتانسیل اسمزی و پتانسیل آب سلول شده ، در حالی که که پتانسیل تورگر بدون تغییر معنی داری بود. علاوه بر این rwc هم کاهش معنی داری در همه ارقام نسبت به شاهد نشان داد. میزان پرولین هم با در اثر غلظت های نمک افزایش داشت. میزان پروتئین های محلول هم در برگ گیاهان تنش دیده افزایش نشان داد. این افزایش در رقم خارچیا و فونگ معنی دار نبود. مقادیر کلروفیل a، b تغییرات مشخصی نسبت به شوری در بین ارقام نداشت. هم چنین تغییرات عدد کلروفیل ( spad) در مقایسه با شاهد معنی دار نبود. به طور کلی رقم استار حساس ترین و فونگ بعد از خارچیا به عنوان مقاوم ترین رقم به سطوح شوری بود .